Tegenwoordig denk je bij kunstgras vooral aan de groene matten in de voetbalstadions van het EK en de groeiende populariteit van padel. De vervangers voor natuurgras groeien - nou ja - als onkruid. Vooral in West-Europese en Amerikaanse tuinen. Dankzij klimaatverandering.

Wat vind je van je grasmat: Chill, Lounge Plus, Palma, Excellence, Discovery of Natural? Met deze vraag wordt u geconfronteerd wanneer u een keuze moet maken uit de 28 soorten kunstgras - tussen de 20 en 50 euro per vierkante meter - die u op de webshop kunstgras.be vindt. Moet het dienen voor uw terras, balkon, tuin, beurs of bedrijf? Bent u op zoek naar een nieuwe, aangepaste overkapping voor uw golfbaan - extra kort - of naast uw zwembad - extra doorlatend? Of word je gek en mag het ook in lila, roze, koolzwart of zilver?

De enorme keuze aan kunstgras op de particuliere markt - in het jargon leisure of landscaping - geeft een idee van hoe waanzinnig populair het kunststof tapijt de afgelopen jaren is geworden. De duizelingwekkende verkoopcijfers laten zien dat het niet meer alleen gaat om profgras in voetbalstadions of op hockeyvelden. In 2020 werd wereldwijd ongeveer 326 miljoen vierkante meter verkocht, het equivalent van ongeveer 48.000 voetbalvelden. Volgens cijfers van AMI, een Brits onderzoeksbureau gespecialiseerd in kunststoffen, was de totale markt voor kunstgras in 2019 1,9 miljard euro waard. Vorig jaar steeg dit naar 2,3 miljard en in 2023 zal dat naar schatting 3,4 miljard euro zijn.

Voor kunstgras begon het allemaal in de jaren 60 met hockey, een sport die nu verplicht is op kunstgras. 'Later begonnen voetballers erop te spelen, hoewel het - omdat het nog van nylon was in plaats van het veel zachtere polyethyleen van nu - resulteerde in brandwonden bij het glijden', zegt Stefan Diderich, directeur van de Europese Unie. belangenorganisatie Kunstgras Raad (STC). 'Pas in de jaren negentig werd voor het eerst overgebleven voetbalgras in tuinen gelegd. Sindsdien is het kunstgras door innovatie verder ontwikkeld, waardoor het er realistischer uitzag en voelde en goedkoper werd.'

De wereld van kunstgras is bij het grote publiek vooral bekend van sportvelden. Maar het gebruik van kunstgras in de groenvoorziening is booming business, met een groei van 10 tot 15 procent per jaar. Daarnaast komt het ook steeds vaker voor in de openbare ruimte, zoals ligweiden, speeltuinen, vliegvelden en bermen.

Er zijn nogal wat voordelen aan kunstgras. Het is onderhoudsvrij, weerbestendig en kan intensiever bespeeld worden. Omdat het geen water of bestrijdingsmiddelen nodig heeft en een sportveld drie tot vier keer intensiever kan worden gebruikt dan natuurgras, kan het over de hele levenscyclus natuurvriendelijker zijn.

De sector worstelt met de ecologische impact. Plastic kan microplastics afscheiden en de sportvelden zijn gevuld met schadelijke rubberkorrels om ze schokabsorberend te maken en een natuurlijker balgevoel te geven. Maar de grootste uitdaging is de enorme afvalberg. De grasmatten moeten na tien jaar worden vervangen. De sector recyclet ze pas sinds enkele jaren.

Sportgras is inmiddels over zijn verkooppiek heen, al groeit het gebruik nog steeds met 7 tot 10 procent per jaar. Vandaag de dag is ongeveer 30 procent van de voetbalvelden aangelegd in kunstgras. 'Inmiddels heeft het zijn plek in de sport verworven', zegt Thibaut Toye van de middelgrote Belgische sportgrasproducent Lano. 'Het loste vooral een ruimteprobleem op. Vroeger had de gemiddelde amateurclub twee velden: een grasveld voor de wedstrijden van het A-elftal en een modderveld waar de andere leeftijdscategorieën speelden. Een kunstgrasveld kan drie tot vier keer intensiever worden bespeeld en vraagt ​​veel minder onderhoud. Vanwege deze grotere duurzaamheid zijn de grote stadionvelden uitgerust met hybride grasmatten, ook al zijn ze erg duur. De kunstvezels van zo'n 20 centimeter versterken de wortels van het natuurgras.'

Voorlopig is kunstgras nog goed voor 68 procent van de wereldproductie. Maar de sterkste groei komt niet van de sportvelden. Kunstgras siert ook steeds meer particuliere tuinen en terrassen, een bloeiende markt die elk jaar met 10 tot 15 procent groeit. 32 procent van de markt is bestemd voor tuinen en terrassen en dat aandeel zal in 2025 de sportgrasmarkt overtreffen. Bij Lano, dat een derde van de 110 miljoen euro omzet haalt uit kunstgras, is 60 procent daarvan al bestemd voor de particuliere markt.

'Dankzij de groeiende populariteit van padel, dat op kunstgras wordt gespeeld', zegt Toye. 'In Spanje heeft elk stadje al jaren zijn eigen padelcomplex. Maar sinds vorig jaar zien we een enorme hausse in West-Europa. Dit jaar verdubbelt het aantal velden.' Het aantal clubs verdrievoudigde in een paar jaar. Marc Coucke besloot de padelkaart te trekken en te investeren bij Padelworld. 'Ook veel tennisclubs schakelen over: op een tennisbaan kun je vier padelvelden aanleggen, waarop 16 mensen kunnen spelen.'

Volgens Toye is de belangrijkste reden voor de groeiende markt voor recreatie- en landschapsgras dat kunstgras er steeds realistischer uitziet en aanvoelt. 'Vroeger was het gras als de eerste kunstkerstboom: je kon het plastic al van ver zien. Maar het heeft nog andere voordelen: kunstgras wordt niet vies of modderig en heeft geen zonlicht nodig.'

Klimaatverandering is indirect ook gunstig voor kunstgras. Mensen leven kleiner, dus ze hebben geen plek om een ​​grasmaaier te stallen. Een deel van de groei van de kunstgrassector is te danken aan terrassen en balkons. Sommigen zetten hem zelfs binnen, bijvoorbeeld in een speelkamer. En als je het in plaats van beton plaatst, voert het ook het water af. Kunstgras heeft geen onderhoud nodig en ziet er altijd goed uit, ook al geldt er in onze steeds langere en hetere zomers een spuitverbod. Dat is voor veel consumenten belangrijk nu het besproeien van het gazon ter discussie staat.'

Daar zit een gevoelig punt. Afgezien van de emoties over de echtheid en authenticiteit van natuurgras, hebben critici moeite met het feit dat we onze tuinen steeds vaker met plastic matten bedekken. Net nu we de oceanen plasticvrij proberen te krijgen en we meer natuur in onze omgeving willen.

'Maar als je de hele levenscyclus van kunstgras vergelijkt met die van natuurgras, kan dat laatste slechter uitkomen', zegt Diderich. 'Echt gras heeft water nodig en wordt vaak behandeld met bestrijdingsmiddelen. Het is ook geen attractie voor de biodiversiteit. Voor sportvelden heb je drie tot vier keer meer oppervlakte nodig. Deze ruimte is niet beschikbaar in grote steden. Daarom wordt kunstgras ook in Azië populair. Als ze daar geen kunstgras hadden, zouden ze 75 procent tekort komen op sportvelden.'

Door de klimaatbestendigheid en het onderhoudsgemak is kunstgras in opkomst in het Midden-Oosten en in Zuid-Europese landen. Daar leggen ze middenbermen en rotondes in kunstgras, omdat je ze niet goed kunt bereiken en ze niet kunnen betreden of bereden worden. Onlangs is een derde toepassingscategorie aangeboord: openbare ruimte en infrastructuur, zoals ligweiden en speeltuinen. 'Het biedt de combinatie van een verzorgd uitzicht en een aantal extra functionele voordelen: rond het tarmac van luchthavens houdt het nestelende vogels buiten die de vliegtuigmotoren kunnen uitschakelen, in speeltuinen kan het worden voorzien van een schokabsorberende onderlaag en in moeilijk bereikbare en weinig betreden gebieden. het lagere onderhoud is een voordeel. In de VS wordt het gebruikt om vuilstortplaatsen af ​​te dekken.'

Diderich heeft geen moeite om toe te geven dat de kritiek van de milieubeweging 'deels terecht' is. De rubberkorrels, geslepen autobanden die de speelmat de juiste demping en veerkracht geven, vervuilen het milieu. 'Maar de gebruikte volumes zijn niet representatief', zegt Diderich. 'Ze komen uit een Scandinavisch onderzoek waar de sneeuw op de velden werd geruimd en in het nabijgelegen meer werd gedumpt. Dan loost u tegelijkertijd ook een pak rubbergranulaat. Het neemt niet weg dat de granen inderdaad schadelijk zijn. Ook in België. Door het veld te borstelen of met bladblazers te werken, komen de korrels in de bodem en het oppervlaktewater terecht.'

Het lijkt erop dat de industrie een vlucht neemt in de hele discussie over rubberkorrels terwijl de Europese Commissie piekert over regelgeving. 'Wij vinden dat er vanuit de overheid een verplichting moet komen om maatregelen te nemen: door velden af ​​te bakenen met planken, een filtersysteem aan te brengen tussen de afvoer en het riool, en onderhoudsborstels gecontroleerd schoon te maken, kun je 98 procent van de korrels op het veld. vasthouden. Het is dat of een volledig verbod met een overgangsperiode van zes jaar.'

Als het het laatste is, dan zijn er alternatieven. Maar ze zijn allemaal duurder: kurk, dat sneller bederft en regelmatig moet worden bijgevuld, kokosvezels, die stoffig worden, of 2,5 keer meer vezels in de grasmat verwerken.

De wereldwijde kunstgrasmarkt wordt gedomineerd door vijf grote spelers die samen 37 procent van 's werelds kunstgras produceren. In Europa werd de Belgian Sports and Leisure Group (LSG) de nummer één toen het in 2018 het Italiaanse Limonta overnam. Vandaag heeft het fabrieken in Sint-Niklaas, Paraquay, China en Italië, waar 20 miljoen vierkante meter kunstgras rolt. jaarlijks van de band voor een omzet van circa 132 miljoen euro.

Ook het Nederlandse TenCate (dat ook garens voor kunstgras produceert, en dus groter is dan SLG), het Franse Tarkett (waar in 2014 ook Desso, oorspronkelijk uit Vlaanderen, in opging) en de Duitse Sport Group (die onlangs de Amerikaanse nummer twee, Astroturf, nam het over). Het Britse Victoria (onder leiding van de Belg Philippe Hamers) nam enkele jaren geleden de Nederlandse producenten Avalon en Grass Inc over.

SLG, dat in 2016 werd overgenomen door het Franse investeringsfonds Checkers van Jan De Clerck (Domo), staat nu opnieuw te koop. Beaulieu International Group (BIG), de West-Vlaamse vloerbedekkingsgroep van vier andere vestigingen van dezelfde familie De Clerck, heeft hiervoor interesse getoond. BIG heeft een kunstgrasdivisie, waarmee het zeven jaar geleden het Spaanse Doménech Hermanos overnam. Ook het Harelbeke Lano Carpets verkoopt kunstgras voor ongeveer 35 miljoen euro per jaar.

De Europeanen krijgen concurrentie van Chinese spelers. De mastodonten Wuxi Leisitan, CC Grass en het beursgenoteerde Bellinturf hebben de afgelopen jaren megafabrieken gebouwd in Vietnam en China. De Amerikaanse en Europese spelers kunnen hun gras duurder verkopen omdat de kwaliteit beter is.

Daarnaast houdt de discussie over directe toxiciteit, niet in de laatste plaats onder jonge spelers, de voetbalwereld al enkele jaren in de ban. Na wisselende alarmerende en geruststellende onderzoeken hierover tussen 2017 en 2019, verscheen in februari een onderzoek van de Vrije Universiteit Amsterdam waaruit zou blijken dat het rubber meer schadelijke en kankerverwekkende stoffen bevat dan eerder werd gedacht.

Maar ook het scheiden van microplastics brengt kunstgras in een lastig parket. "Er is een groeiende bezorgdheid over de deeltjes kunstgras die vrijkomen door erop te lopen", staat ook in het AMI-rapport. Diderich zorgt ervoor dat kunstgras niet afbreekt onder invloed van UV. 'Het is belangrijk om overmatige slijtage te voorkomen door velden elke tien jaar te vervangen.'

Het vervangen van de velden brengt ons bij de grootste uitdaging voor de sector: de enorme afvalberg aan afgedankte grasvelden. Alleen al de sportvelden leverden in 2019 61 miljoen vierkante meter 'afvalgras' op. In 2023 komt daar nog eens de helft bij. Dat gooi je niet zomaar op de composthoop. Het grootste deel daarvan wordt verbrand of gestort. Volgens AMI zijn er slechts twee kleine recyclingfabrieken in Europa.

'We werken hard aan recyclebaarheid', zegt Toye van Lano. 'We zijn nog niet zover dat we garen van oud kunstgras tot nieuw kunstgras kunnen spinnen. Wel worden er bloembakken of verkeerspaaltjes mee besproeid.' Cradle-to-cradle - steeds opnieuw het bestaande materiaal gebruiken in hetzelfde eindproduct - is de ambitie, maar daarvoor moet het kunstgras ontwikkeld worden in een monomateriaal - bijvoorbeeld alleen polyethyleen. Meerdere kunststoffen in een mix zijn moeilijk te scheiden. We hebben één duurzame collectie die populair is, maar duurder en niet op de massa gericht.'

De twee grote Benelux-spelers, het Nederlandse TenCate en de Belgian Sports and Leisure Group, hebben gezamenlijk de joint venture GBN Recycling opgericht en een fabriek gebouwd waar tot 60.000 ton kunstgras per jaar kan worden gerecycled. Ook de Deense recyclinggroep Rematch en de Duitse Sportgroup, een andere grote Europese kunstgrasproducent, bouwen fabrieken. Daar worden het zand (70-80%) de rubberkorrels (10%) en het plastic (10%) van elkaar gescheiden en verwerkt tot herbruikbare fracties. 'De impact op het milieu leeft zeker in de sector', zegt Diderich. 'Als we willen overleven, moeten onze producten ook een tweede leven krijgen. En meer nog: er wordt gewerkt aan nanotechnologie die kunstgras mogelijk luchtzuiverend maakt.'